pluskiewicz.blogspot.com

Przedstawiam bardzo interesujące opracowanie dr Lecha Keller-Krawczyka dotyczące polskiej nauki oraz polskiego szkolnictwa wyższego. Warto uważnie przeczytać ten tekst, gdyż, niestety, pesymistyczna diagnoza jest trafna. Szczególnie dziś, gdy dokonują się pewne zmiany w polskim świecie nauki jest czas by się zastanowić czy istotnie podążamy we właściwym kierunku. Poniżej CV Autora.

Dr Lech Keller-Krawczyk jest absolwentem kierunku ekonomika produkcji w Szkole Głównej Planowania i Statystyki w Warszawie (rok 1973). Pracował on w licznych polskich uczelniach (Szkoła Główna Handlowa, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie oraz Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi)  oraz w Przemysłowym Instytucie Elektroniki (PIE) i Instytucie Organizacji Zarządzania i Doskonalenia Kadr (IOZiDK) - oba w Warszawie. Obecnie jest adiunktem (Assistant Professor) w uniwersytecie w Vila Real (Portugalia) oraz ekspertem Komisji Europejskiej (Dyrektoriat d/s Badań i Innowacji). Po wyjeździe z kraju ukończył studia podyplomowe w Australii (MA z ekonomii na The University of Melbourne, w roku 1996 i PhD z nauk politycznych na Monash University w Melbourne, w roku 2002). W latach 1982-1993 pracował jako informatyk (programista i tzw. systems analyst i project manager) w różnych wielkich korporacjach, m. in Computer Sciences, Compaq, Datapoint, Digital i Tandem oraz w bankach, np. Barclays, ANZ i CBA (dwa ostatnie w Australii). Po zrobieniu doktoratu wykładał politologię na Monash w Melbourne, a później ekonomię i zarządzanie na  na Cyprze (jako Associate Professor w tamtejszym American College). Jego zainteresowania naukowe koncentrują się głównie na rynku pracy i polityce gospodarczej, a także na twórczości Stanisława Lema.

opracowanie dr Lecha Keller-Krawczyka

Niedawno prezentowałem informacje dotyczące nauki ocenianej pod względem liczby oraz jakości publikacji w światowym piśmiennictwie naukowym (28 marzec). W moim przekonaniu decydujące kryterium powinna stanowić jakość prac naukowych, a tę najlepiej odzwierciedla liczba cytacji. Gdy wartość odpowiadająca cytacjom dla całej szkoły wyższej wynosi 1,0 oznacza iż jest ona równa średniej światowej. Wszystkie uczelnie ze wskaźnikiem <1,0 są poniżej średniej światowej, a te z wartością >1,0 są lepsze niż światowi średniacy. Zatem spójrzmy na liczbę takich uczelni w Europie.

Najpierw skupmy się na szkołach z naszej części kontynentu, podaję liczbę uczelni, które znalazły się w rankingu, liczbę tych spośród nich, które przekroczyły graniczną wartość 1,0 oraz odsetek:

• Estonia 2/1/50%
• Słowenia 6/3/50%
• Węgry 8/2/25%
• Czechy 17/4/23,5%
• Litwa 5/1/20%
• Rosja 38/3/8%
• Polska 50/3/6%
• Rumunia 18/1/5,5%
• Ukraina 9/0
• Chorwacja 8/0
• Słowacja 6/0
• Bułgaria 5/0
• Białoruś 2/0

Spójrzmy na wyniki niektórych naszych sąsiadów:

• Niemcy 124/120/97%
• Dania 19/19/100%

By jednak otrzymać bardziej obiektywny obraz popatrzmy na dane krajów o poziomie cywilizacyjnym bardziej zbliżonym do Polski:

• Hiszpania 135/101/75%
• Portugalia 29/9/31%
• Turcja 60/7/12%

No cóż, trudno o optymizm, droga przed nami daleka. Z zapaści w polskiej nauce nie da się wyjść natychmiast, to długi i skomplikowany proces. Tylko czy naprawdę komukolwiek na tym jeszcze zależy?

Kontynuując wątek rangowania nauki zajmę się dziś polskimi uczelniami medycznymi. W rankingu znajdują się dane 8 polskich uczelni medycznych (nie biorę pod uwagę danych dla UJ). Tylko jedna spośród nich przekracza próg przeciętności, wynik kolegów z Gdańska z cytacjami przekraczającymi o 55% średnią światową musi budzić szacunek. Nasza uczelnia plasuje się na krajowym podwórku na niezłym trzecim miejscu, ale do światowych średniaków brakuje nam 23%. Stawkę zamyka AM z Wrocławia z mizernym wynikiem 0,38.
Średnia dla wszystkich uczelni wynosi 0,72, ale gdy pominąć liderów z Gdańska to otrzymujemy wynik zaledwie 0,60.

• Gdańsk 1,55
• Warszawa 0,86
• Katowice 0,77
• Białystok 0,57
• Lublin 0,57
• Szczecin 0,55
• Poznań 0,51
• Wrocław 0,38

Dorobek uczelni powstaje w wyniku pracy ludzi, wielu ludzi. Praca naukowa bywa owocem pracy pojedynczego badacza, ale naturalny jest proces twórczy, w którym uczestniczy wiele osób. W dobie specjalizacji i dynamicznego postępu tylko zespół może podołać wyzwaniom naukowym. Ale tylko nieliczne grupy badaczy osiągają prawdziwe sukcesy, a w znacznej mierze zależy to od lidera zespołu. To on wytycza kierunki badań, poszerza horyzonty, formułuje hipotezy badawcze. Mówimy o „szkole naukowej”. Czy jest wiele takich szkół, i, co za tym idzie, mamy wielu liderów? Niestety nie, animatorów szkół naukowych jest niewielu. W naszej uczelni taką szkołę stworzyli np. Prof. F. Kokot, Prof. Z. Herman lub Prof. Gibiński. Słynna była niegdyś chirurgiczna szkoła Prof. S. Szyszko. Przed laty miałem możliwość spotkać Profesora Szyszko, zdawałem u Niego egzamin z chirurgii (dostałem ocenę dostateczną). To był wspaniały człowiek, dziś Szpital Kliniczny nr1 w Zabrzu nosi jego imię.

Prawdziwy lider w nauce to osoba, która odchodząc na emeryturę zostawia po sobie zespół gotowy do kontynuowania pracy badawczej.

Na drugim biegunie znajdujemy sytuację, gdy szef danej jednostki, nominalnie ogniska pracy badawczej, pozostawia po sobie pustkę. Praca naukowa toczy się powolutku, zapału naukowego zbytnio nie widać, a następców brak. Gdy kierownik katedry nie ma pasji naukowej, nie mają jej także pracownicy.

Jaka jest rola lidera w pracy naukowej?

To przewodnik na różnych płaszczyznach. Uczy swych młodszych współpracowników warsztatu naukowego, pokazuje jak formułować pytania badawcze, przeprowadza przez żmudne etapy mrówczej pracy, wtajemnicza w arkana analizy wyników, a w końcu uczy jak napisać porządną publikację. Jest także nauczycielem etyki w badaniach naukowych. Pierwszy przychodzi do pracy i ostatni opuszcza mury katedry. Od jego zapału i pasji zależą losy wielu ludzi, albo pociągnie ich w fascynujący świat badań albo im obrzydzi skutecznie słowo „nauka”.
Oby było ich jak najwięcej, to od nich zależą szanse uczelni na prawdziwy sukces na niwie nauki.

Obowiązki pracowników szkół wyższych obejmują dwa podstawowe obowiązki: pracę dydaktyczną i naukową. Są oczywiście i inne pola aktywności zawodowej, np. lekarze zajmują się pacjentami, a artyści tworzą dzieła sztuki. Chciałbym dziś napisać parę zdań na temat wspólnej dla pracowników wszystkich uczelni płaszczyzny działalności czyli pracy naukowej. Nauka ma co najmniej dwa ważne aspekty. To jeden z kluczowych obszarów rozwoju cywilizacyjnego państwa, badania naukowe w oczywisty i bardzo wyraźny sposób przekładają się na pozycję danego państwa w świecie. Mam na uwadze praktyczne, innowacyjne osiągnięcia w nauce znajdujące aplikacje w każdej dziedzinie życia. Zrozumiałe jest, że od „pomysłu do przemysłu” droga jest daleka. Musi funkcjonować kompleksowy, koherentny system wiodący do rzeczywistego postępu oraz funkcjonowania nauki w szeroko rozumianej sferze rozwoju państwa. Taki system nie może powstać ot tak, na życzenie ani w odpowiedzi na zamówienie polityczne. Żadne środki finansowe nie są w stanie w krótkim czasie uczynić, by taki system nauki zaczął sprawnie funkcjonować. To długotrwały, skomplikowany proces zależny w pierwszej mierze od zjawisk społecznych. Naukę tworzą ludzie, nie pieniądze. Wiara, że mocą zarządzeń i odgórnych regulacji można błyskawicznie dokonać skoku jest nieuzasadniona. Niektóre kraje tę oczywistą prawdę dawno zrozumiały, patrząc np. na Wielką Brytanię, kraje skandynawskie czy USA widzimy, że z nauki można uczynić ważny dział gospodarki i motor rozwoju państwa. Przyglądając się naszym sąsiadom warto podpatrzeć projekt reformy nauki, jakie niedawno rozpoczęto w Czechach.

Także w Polsce dokonują się na naszych oczach zmiany w systemie funkcjonowania nauki, utworzono nowe instytucje, niebawem w życie wchodzi nowa ustawa o szkolnictwie wyższym. Niemniej, nie wypowiadając się co do sensowności podejmowanych decyzji, gdyż na to trzeba czasu spróbujmy się zastanowić czy w Polsce funkcjonuje tytułowe pojęcie: zawód-naukowiec.

Kto to jest naukowiec-profesjonalista? To ktoś kto żyje nie tylko dla nauki, ale i z nauki. Ta działalność umożliwia mu dobry poziom życia, utrzymanie rodziny. Zakładam, że dochód miesięczny skutecznie wykonującego swój zawód naukowca to co najmniej trzykrotność średniej krajowej, a liderzy w nauce powinni osiągać dochody znacznie wyższe. Dziś to kompletna mrzonka, z nauki wyżyć się nie da, jest to co najwyżej dodatek do innych zajęć zawodowych. Jak to na jakość nauki wpływa nikomu logicznie myślącemu tłumaczyć nie trzeba. Nie może zatem dziwić, że przeciętny polski tzw. pracownik naukowo-dydaktyczny nie poświęca nauce zbyt dużo czasu, bo i po co? Takim praktycznym wyrazem małego zainteresowania sprawami nauki były nikły odzew na tekst bloga z dnia 28 marca dotyczący rankingu naukowego opartego na liczbie i jakości publikacji. Nadeszły tylko dwa komentarze.

Droga przed nami jest trudna i daleka. Pytanie, czy w ogóle weszliśmy na drogę prawdziwego postępu czy też bieżące reformy należy postrzegać w kategoriach politycznego science fiction lub traktować jako próbę zaklinania rzeczywistości skazanej na oczywistą porażkę.

Dwie kwestie są kluczowe:

• czy za reformą podążą pieniądze
• jakie mechanizmy społeczne mają spowodować by do uprawiania nauki ściągnąć rzesze najzdolniejszej młodzieży.

A polska nauka nie ma już ani dnia do stracenia…

Na świecie tworzy się wiele rankingów szkół wyższych. Kryteria oceny mogą być różne, poczynając od liczby noblistów, ilości studiujących studentów, liczby pracowników naukowych czy liczby publikacji, a kończąc na ocenie prestiżu danej uczelni.

Jednak nauka powinna przede wszystkim być postrzegana, jako kryterium do rangowania uczelni. Naturalny proces badawczy kończy się powstaniem publikacji naukowej. Im jest ona lepsza (merytorycznie, ale także pod względem poziomu prezentacji wyników badań, poprawności języka – w zasadzie zawsze angielskiego oraz pewnej umiejętności atrakcyjnego „sprzedania” finalnych wyników badania) tym ma większe szanse na opublikowanie w dobrym czasopiśmie. A im wyżej jest notowany periodyk naukowy tym większa jest szansa na dostrzeżenie pracy przez innych autorów i jej cytowanie. Zrozumiałe jest także, że im lepszy tytuł tym wyższe są wymagania. Mam osobiste doświadczenia współpracy z wieloma redakcjami czasopism z tzw. Listy Filadelfijskiej zdobyte w ciągu wielu lat pracy naukowej. Generalnie, im lepsze czasopismo tym trudniej spełnić oczekiwania redakcji i recenzentów. Poza tym obserwuję niezwykle dynamiczny postęp poziomu publikowanych prac; to co mogło zyskać uznanie przed paru laty dziś często nie ma szans na opublikowanie.

Poniżej przedstawiam ranking uczelni z całego świata, który oparty jest na ilości i jakości publikowanych prac.

Szczegółowe dane znajdą Państwo pod adresem http://www.scimagoir.com/ .

Tamże zamieszczone są informacje, z których wynika, że używanie
tych materiałów do celów prywatnych, zawodowych czy komercyjnych
jest jak najbardziej dozwolone pod warunkiem podania źródła.
Informacja ta podpisana jest przez "SCImago Research Group".

Podaję znaczenie poszczególnych kolumn zestawienia

WR	World ranking, czyli miejsce danej uczelni w rankingu światowym
RR	Regional ranking, czyli miejsce danej uczelni w rankingu regionu
CR	Country ranking, czyli miejsce danej uczelni w rankingu krajowym
Output	całkowita liczba artykułów opublikowanych w badanym okresie, tj. 2004-08 (w danym kraju). To jest klucz sortowania
IC	współpraca międzynarodowa: ta część artykułów, w których autorzy pochodzą z więcej niż jednego kraju
Q1	akość. Ten ułamek prac opublikowano w czasopismach zaklasyfikowanych do pierwszego kwartyla w swoich specjalnościach (czyli tych "najlepszych")
NI	znormalizowany "Impact". Tu chodzi o cytowalność. 1.00 odpowiada średniej cytowalności światowej, 1.30 - to 130% tej średniej

Warto dokładnie przestudiować te dane; pokazują one rzeczywistą wartość uczelni i innych instytucji badawczych. Do czołówki światowej brakuje nam bardzo, bardzo wiele. Do pół wieku zapaści okresu panowania systemu sowieckiego dołożyliśmy 22 lata dreptania w miejscu po roku 1989. Nasza nauka to tło dla światowej czołówki. Ranking pokazuje liczbę artykułów, ale ważniejsze są dwie ostatnie kolumny dokumentujące jakość publikacji oraz ich cytowalność. Generalnie, by ostatnia kolumna przekroczyła wartość 1 to przedostania musi oscylować wokół 40-50.

WR	RR	CR		Output	IC	Q 1	NI
72	2	1	Polish Academy of Sciences	19234	49.44	43.12	0.87
362	10	2	Jagiellonian University	7140	39.55	42.28	0.92
446	13	3	University of Warsaw	5908	47.78	43.04	1.04
501	15	4	Warsaw University of Technology	5329	29.41	26.27	0.85
565	16	5	Wroclaw University of Technology	4672	28.47	26.88	0.75
721	25	6	AGH University of Science and Technology	3538	33.07	29.56	0.77
788	28	7	University of Wroclaw	3200	39.91	42.88	0.79
796	29	8	Jesuit University of Philosophy and Education	3154	36.27	38.65	0.77
885	34	9	Wroclaw Medical University	2793	11.71	17.22	0.38
894	35	10	University of Silesia	2729	33.09	36.90	0.83
925	37	11	Technical University of Lodz	2621	24.11	28.16	0.60
1022	44	12	Medical University of Lodz	2326	16.77	23.86	0.76
1028	45	13	Medical University of Warsaw	2309	18.84	36.12	0.86
1042	46	14	Gdansk University of Technology	2267	24.66	33.08	0.78
1074	48	15	Nicolaus Copernicus University	2183	31.01	34.59	0.72
1091	49	16	Poznan University of Medical Sciences	2144	17.77	24.86	0.51
1097	51	17	Silesian University of Technology	2120	19.91	23.82	0.64
1143	55	18	Maria Curie Sklodowska University	2006	29.41	39.73	0.74
1180	57	19	Medical University of Silesia	1943	14.26	30.26	0.77
1196	58	20	Poznan University of Technology	1907	20.45	24.33	0.93
1216	59	21	University of Lodz	1860	32.47	32.47	0.77
1325	64	22	University of Gdansk	1639	38.07	42.10	0.82
1340	66	23	Medical University of Bialystok	1608	11.13	27.74	0.57
1575	80	24	Medical University of Lublin	1264	13.13	26.66	0.57
1643	82	25	Szczecin University of Technology	1168	26.71	35.10	0.78
1689	86	26	Pomeranian Medical University	1120	19.38	28.48	0.55
1701	88	27	University of Warmia and Mazury	1107	17.07	18.07	0.52
1805	97	28	Andrzej Soltan Institute for Nuclear Studies	987	67.27	30.90	1.14
1845	101	29	Warsaw University of Life Sciences	955	30.26	24.82	0.60
1861	102	30	Military University of Technology	944	29.66	22.56	0.75
1975	111	31	Medical University of Gdansk	854	35.25	42.04	1.55
2022	113	32	Adam Mickiewicz University	815	30.92	32.52	0.61
2040	115	33	Tadeusz Kosciuszko University of Technology	801	25.34	29.46	0.61
2118	123	34	Agricultural University of Poznan	748	22.19	27.27	0.55
2128	124	35	Rzeszow University of Technology	743	21.80	28.67	0.58
2163	126	36	University of Zielona Gora	720	32.92	23.89	0.59
2217	131	37	Bialystok University of Technology	683	19.03	14.35	0.56
2225	132	38	University of Rzeszow	679	33.14	24.74	0.64
2230	133	39	Children's Memorial Health Institute	676	26.18	31.36	0.72
2253	135	40	Czestochowa University of Technology	665	23.16	27.52	0.54
2323	141	41	University of Agriculture in Krakow	623	23.76	31.78	0.55
2368	144	42	University of Bialystok	594	35.02	36.20	0.61
2508	153	43	Institute of Electronic Materials Technology	523	40.92	42.07	0.75
2518	155	44	University of Technology and Life Sciences	517	21.28	23.21	0.49
2553	158	45	Lublin University of Technology	499	24.65	21.84	0.51
2591	160	46	Opole University	478	25.10	27.20	0.62
2638	162	47	University of Life Sciences in Lublin	451	17.07	25.06	0.64
2660	163	48	Wroclaw University of Environmental and Life Sciences	437	15.33	25.40	0.48
2680	164	49	Opole University of Technology	426	15.96	20.42	0.52
2721	167	50	Pedagogical University of Cracow	401	42.64	42.89	0.93

Na pierwszym miejscu znajduje się PAN. Wśród uczelni dwa pierwsze miejsca zajmują UJ i UW. Miejsca naszych wiodących uniwersytetów są odległe tak w skali światowej jak i regionalnej.

Wśród polskich uczelni medycznych najwyższe miejsce zajęła wrocławska AM mieszcząc się w pierwszym tysiącu na świecie, na początku drugiego tysiąca plasują się uczelnie z Łodzi, Warszawy, Poznania. Nasza uczelnia zajmuje miejsce piąte, co daje 1180 lokatę globalną, 57 regionalną i 19 krajową.

WR	RR	CR		Output	IC	Q 1	NI
1975	111	31	Medical University of Gdansk	854	35,25	42,04	1,55
1805	97	28	Andrzej Soltan Institute for Nuclear Studies	987	67,27	30,9	1,14
446	13	3	University of Warsaw	5908	47,78	43,04	1,04
2721	167	50	Pedagogical University of Cracow	401	42,64	42,89	0,93
1196	58	20	Poznan University of Technology	1907	20,45	24,33	0,93
362	10	2	Jagiellonian University	7140	39,55	42,28	0,92
72	2	1	Polish Academy of Sciences	19234	49,44	43,12	0,87
1028	45	13	Medical University of Warsaw	2309	18,84	36,12	0,86
501	15	4	Warsaw University of Technology	5329	29,41	26,27	0,85
894	35	10	University of Silesia	2729	33,09	36,9	0,83
1325	64	22	University of Gdansk	1639	38,07	42,1	0,82
788	28	7	University of Wroclaw	3200	39,91	42,88	0,79
1643	82	25	Szczecin University of Technology	1168	26,71	35,1	0,78
1042	46	14	Gdansk University of Technology	2267	24,66	33,08	0,78
796	29	8	Jesuit University of Philosophy and Education	3154	36,27	38,65	0,77
1216	59	21	University of Lodz	1860	32,47	32,47	0,77
1180	57	19	Medical University of Silesia	1943	14,26	30,26	0,77
721	25	6	AGH University of Science and Technology	3538	33,07	29,56	0,77
1022	44	12	Medical University of Lodz	2326	16,77	23,86	0,76
2508	153	43	Institute of Electronic Materials Technology	523	40,92	42,07	0,75
565	16	5	Wroclaw University of Technology	4672	28,47	26,88	0,75
1861	102	30	Military University of Technology	944	29,66	22,56	0,75
1143	55	18	Maria Curie Sklodowska University	2006	29,41	39,73	0,74
1074	48	15	Nicolaus Copernicus University	2183	31,01	34,59	0,72
2230	133	39	Children's Memorial Health Institute	676	26,18	31,36	0,72
2638	162	47	University of Life Sciences in Lublin	451	17,07	25,06	0,64
2225	132	38	University of Rzeszow	679	33,14	24,74	0,64
1097	51	17	Silesian University of Technology	2120	19,91	23,82	0,64
2591	160	46	Opole University	478	25,1	27,2	0,62
2368	144	42	University of Bialystok	594	35,02	36,2	0,61
2022	113	32	Adam Mickiewicz University	815	30,92	32,52	0,61
2040	115	33	Tadeusz Kosciuszko University of Technology	801	25,34	29,46	0,61
925	37	11	Technical University of Lodz	2621	24,11	28,16	0,6
1845	101	29	Warsaw University of Life Sciences	955	30,26	24,82	0,6
2163	126	36	University of Zielona Gora	720	32,92	23,89	0,59
2128	124	35	Rzeszow University of Technology	743	21,8	28,67	0,58
1340	66	23	Medical University of Bialystok	1608	11,13	27,74	0,57
1575	80	24	Medical University of Lublin	1264	13,13	26,66	0,57
2217	131	37	Bialystok University of Technology	683	19,03	14,35	0,56
2323	141	41	University of Agriculture in Krakow	623	23,76	31,78	0,55
1689	86	26	Pomeranian Medical University	1120	19,38	28,48	0,55
2118	123	34	Agricultural University of Poznan	748	22,19	27,27	0,55
2253	135	40	Czestochowa University of Technology	665	23,16	27,52	0,54
2680	164	49	Opole University of Technology	426	15,96	20,42	0,52
1701	88	27	University of Warmia and Mazury	1107	17,07	18,07	0,52
1091	49	16	Poznan University of Medical Sciences	2144	17,77	24,86	0,51
2553	158	45	Lublin University of Technology	499	24,65	21,84	0,51
2518	155	44	University of Technology and Life Sciences	517	21,28	23,21	0,49
2660	163	48	Wroclaw University of Environmental and Life Sciences	437	15,33	25,4	0,48
885	34	9	Wroclaw Medical University	2793	11,71	17,22	0,38

Kolumna Q1 daje wyobrażenie o jakości artykułów. Co z tego, że pracownicy z wrocławskiej AM opublikowali 2793 prace, skoro uzyskali wskaźnik Q1 wynoszący zaledwie 17,22 i, co za tym idzie, niski wskaźnik NI 0,38. Wszystkie inne polskie uczelnie medyczne (nie ma danych dla CM UJ i CM Uniwersytetu w Toruniu) zajmujące dalsze miejsca mają lepszy jakościowo dorobek. Na szczególne uznanie zasługuje wynik kolegów z Gdańska, przy odległym 1975 miejscu w rankingu światowym, 111 regionalnym i 31 krajowym są rekordzistą pod względem jakości. Przy jednym z najwyższych Q1 (42,02) uzyskali ponadprzeciętną cytowalność z wartością NI=1,55. Oznacza to, iż ich prace były cytowane 55% częściej niż średnio na świecie.

W tej ocenie jakościowej nasza uczelnia na krajowym podwórku lokuje się całkiem nieźle, przy Q1=30,26 mamy NI=0,77. Spośród polskich uczelni medycznych wyprzedza nas tylko warszawska AM z NI=0,86. Pamiętajmy jednak, że wartość <1,0 NI przekracza 1 tylko Gdański UM (1,55), UW (1,04) oraz Instytut Problemów Jądrowych im. Andrzeja Sołtana (1,14).

A lider polskiego rankingu, PAN cytowalność ma na poziomie 87% średniej światowej!

Ta ostatnia informacja pokazuje, że gdy za liczbie publikacji nie towarzyszy dobra jakość to rzeczywisty wkład w światowy naukowy obieg myśli jest nieznaczny.

Niedawno w naszej uczelni odbyło się uroczyste wręczanie nagród rektorskich. Ta tradycja sięga jeszcze czasów Rektora T. Wilczoka. W Zabrzu nagrody otrzymali pracownicy Wydziału Zdrowia Publicznego oraz Wydziału Lekarskiego z Oddziałem Lekarsko-Dentystycznym. Pod nieobecność Pani Rektor dyplomy wręczał nam Prorektor ds. Nauki Prof. dr hab. J. Duława. Nagrody przyznawane są w trzech kategoriach za osiągnięcia naukowe, dydaktyczne i organizacyjne, a laureaci otrzymują także gratyfikację pieniężną.
Warto zwrócić uwagę na kilka aspektów związanych z tą uroczystością. Łączny fundusz nagród stanowi 2% funduszu płac uczelni, co czyni sumę nieznacznie przekraczającą 4 mln złotych. Pozornie to spora kwota, ale w odniesieniu do liczby osób nagradzanych w całej uczelni nie jest oszałamiająca. Gdy odnieść ją do funduszu premiowego pozostającego w gestii Pani Rektor Prof. dr hab. E. Małeckiej-Tendery w wysokości niewiele odbiegającej od miliona (pamiętając, że te premie trafiają do znacznie mniejszej liczby, nieznanych społeczności akademickiej osób) to średnia wysokość nagrody nie jest duża.
Najbardziej prestiżową kategorią jest nagroda naukowa. To nauka jest motorem postępu i kształtuje w decydującej mierze zewnętrzny wizerunek uczelni. Można z niewielkim marginesem błędu założyć, że połowa z 4 milionów trafia do autorów prac naukowych. To roczny dochód z pracy w uczelni około 30 profesorów. Czy ktoś trzeźwo myślący może zakładać, że taka suma może pchnąć szerokie kręgi osób do pracy naukowej? By uzyskać nagrodę w wysokości kilku tysięcy złotych trzeba opublikować artykuły, które wymagają setek godzin pracy.

Pracą naukową tak naprawdę zajmują się osoby kilku kategorii;
-osoby w „górnej” półki nauki, zaangażowane w projekty o zasięgu krajowym lub międzynarodowym, prawdziwi liderzy w pracy naukowej,
-osoby dążące do uzyskania stopnia i tytułu naukowego,
-pasjonatów pracy naukowej, którzy dodatkowo mają zapewniony byt z innych źródeł.

Pole manewru władz uczelni jest małe, gdyż fundusz nagród jest limitowany prawnie. Niemniej warto zastanowić się czy nie ma innych dróg zachęty natury finansowej wspierającej aktywność naukową. Druga kluczowa kwestia to zasady awansu w uczelni. Np. statutowy zapis o wymaganiu posiadania w dorobku dwóch punktów w skali IF by móc aspirować o stanowisko adiunkta wcale nie oznacza, że taka osoba uzyska awans. Znam przypadek, że osoba ubiegająca się o to stanowisko i spełniająca ten warunek została przesunięta na stanowisko wykładowcy. Po co zatem się starać, gdy zasady awansu nie są czytelne? Pracownik musi wiedzieć, że jego wysiłek nie pójdzie na marne.
Nauka w Polsce to jest hobby, na które stać niewiele osób. Z nauki wyżyć się nie da (ascetów nie biorę pod uwagę). Spójrzmy jak wygląda praca w szpitalu klinicznym. Struktura czasu poświęcanego na pracę usługową, dydaktyczną i naukową odpowiednio wygląda w przybliżeniu następująco: 50-60%, 20-30% i 5-10%. Działalność naukowa została zepchnięta na margines. Przy finansowaniu nauki na poziomie ułamka procenta dochodu narodowego polska nauka skazana jest na dalszą, marną wegetację, a światełko w tunelu są w stanie dostrzec już tylko niepoprawni optymiści oraz członkowie władz rządowych.

Ministerstwo Zdrowia zawiesiło rektora wrocławskiej AM

Rada Wydziału, do której należy Rektor uczelni Prof. R. Andrzejak podjęła uchwałę o odwołaniu się od decyzji Centralnej Komisji zabierającej jej na okres 3 lat prawa do przeprowadzania przewodów habilitacyjnych i wnioskowanie o nadanie tytułu profesora (patrz link poniżej).
To kolejny akt kompromitujących wydarzeń w tej uczelni, dodajmy, obnażających poziom całego polskiego świata uniwersyteckiego. Dwa lata pokazały do czego służy tzw. „autonomia uczelni”; to jest niestety parawan do załatwiania różnych niejasnych interesów, petryfikowaniu utrwalanych od 1945 roku układów i obyczajów nie mających nic wspólnego z pojęciem „akademickość” czy „uniwersytet”. W Polsce przedwojennej ludzi stojących na straży tak rozumianego etosu akademickiego środowisko uniwersyteckie dawno by zmiotło z powierzchni ziemi. Nie wątpię, że podobny los musiałby spotkać im podobnych w większości cywilizowanych państw współczesnego świata. A u nas, jak dotąd, milczy świat polskich uczelni, gdzie są autorytety moralne, gdzie jest Konferencja Rektorów Akademickich Szkół Polskich, gdzie jest głos rektorów innych uczelni medycznych?
O dochodzenie prawdy upomniał się związek zawodowy…
Warto także dodać, że wrocławska AM to bodaj jedyna polska uczelnia medyczna, która przyjęła Kodeks ”Dobre Praktyki w Szkołach Wyższych” z 2007 roku. Regulacje ustawowe, dobrowolne uzgodnienia, zasady etyczne; wszystko to legło w gruzach. Kompromitacja dotyczy w pierwszym rzędzie uczelni z Wrocławia, ale niesławą okrył się cały polski świat akademicki.
To sprawa przypomina historię dr hab. A. Jendryczki ze Śląskiej Akademii Medycznej, któremu udowodniono plagiat (czytaj, kradzież) 50 prac innych autorów. Nigdy mu z głowy nie spadł jeden włos, przygarnęła go Politechnika Częstochowska, a ostatnio pełni funkcję rektora jednej z prywatnych uczelni warszawskich! Ta nierozliczona sprawa już na zawsze cieniem będzie odkładać się na wizerunku mojej uczelni, a uczelnia wrocławska jest na najlepszej drodze do okrycia się podobną, niezmywalną hańbą.

PS. Ciekawe jakie losy spotkają w przyszłości głównego „bohatera” sprawy wrocławskiej: Prof. Andrzejaka, a także Panią Dziekan dr hab. Antonowicz-Juchniewicz? Czy powtórzy się scenariusz „miękkiego” lądowania dr hab. A. Jendryczki lub też ta sprawa stanie się początkiem prawdziwego przełomu w świecie polskich szkół wyższych.

AM odwoła się od decyzji o zawieszeniu uprawnień

Poziom nauki można łatwo ocenić, służą do tego liczne instrumenty. Autorzy opracowania dość pobieżnie zajęli się sprawami nauki. Nim przejdę do tych fragmentów, których mi brak kilka zdań ogólnych. Nauka polska ma się źle, nawet bardzo źle. Nasza inwencja twórcza jest słaba. A przecież mamy w kraju bardzo liczne grono naukowców, przy średniej europejskiej 972 naukowców na 100.000 mieszkańców mamy ich 987!

Miarą naszej aktywności jest liczba publikacji – statystyczny polski naukowiec publikuje co 5 lat! Tak, to nie pomyłka! 100.000 polskich badaczy publikuje 20.000 prac, z których wiele zamieszczana jest w periodykach lokalnych, bez szans na cytacje. A to właśnie cytacje stanowią podstawowe kryterium oceny, plasujemy się na 38 miejscu w świecie i 19 na 22 państwa europejskie. Gdyby przeliczyć te dane na liczbę mieszkańców to okazałoby się, że nasze rzeczywiste miejsce jest znacznie odleglejsze.

Wśród 6300 najczęściej cytowanych autorów na świecie jest tylko dwóch Polaków, a Węgrów jest 7, Duńczyków 32, Włochów 86. Większość - 4098 miejsc okupują Amerykanie.

Bardzo mało mamy także patentów.

Obraz nauki polskiej jak widać z tego zestawienia jest bardzo czarny (choć znam wielu bardzo zadowolonych z siebie osób uważających się za „tuzów” światowej nauki).

Autorzy zupełnie pominęli wiele ważnych spraw:

• Nie ma słowa o procesie tworzenia „nauki”, budowaniu zespołów badawczych
• Nie oceniono zasad podziału środków finansowych na badania
• Nie ma mowy o kształtowaniu liderów nauki

Jednym z ważnych kryteriów poziomu nauki jest liczba grantów ministerialnych realizowanych w danej instytucji. Od wielu lat dwukrotnie w ciągu roku Ministerstwo Nauki rozpisuje konkurs dający możliwość uzyskania grantów habilitacyjnych, własnych lub promotorskich. Przed paroma dniami do wiadomości podano wyniki 38. konkursu.

Wyniki dla nas są porażające, pracownicy SUM złożyli zaledwie 16 projektów, a tylko 3 uzyskały akceptację! To jest absolutny nokaut, plasujemy się na szarym końcu polskich uczelni medycznych (wyniki innych uczelni w tabeli poniżej, nie dotarłem do danych dla CM UJ i CM UMK). Pod każdym względem odstajemy od innych uczelni, mamy najmniej złożonych wniosków (n=16), najniższą skuteczność (18,75%) oraz najmniejszą, bezwzględną liczbę wniosków do realizacji (n=3).

Warto zauważyć dużą aktywność uczelni z Warszawy, Poznania, Gdańska oraz Łodzi, a także fantastyczną (64-procentową) skuteczność kolegów z Białegostoku.

Nasz udział w całkowitej liczbie złożonych wniosków przez pracowników uczelni medycznych to 3,5%, ale już we wnioskach zatwierdzonych to tylko 1,86%, a nasza skuteczność to połowa średniej krajowej (34,6%).

Gdyby uwzględnić wielkość uczelni medycznych, a SUM to jedna z największych polskich uczelni medycznych, to obraz będzie jeszcze bardziej czarny.

Wnioski z naszej uczelni pochodziły z Wydziału Farmaceutycznego z Oddziałem Diagnostyki Laboratoryjnej (złożono 8 wniosków, z tego 2 wnioski uzyskały finansowanie) oraz z Wydziału Lekarskiego w Katowicach (złożono 8 wniosków, z tego 1 wniosek uzyskał finansowanie). Pozostałe wydziały SUM nie złożyły żadnego wniosku.

Mamy do czynienia z katastrofą, aktywność naukowa w uczelni zanika.

Konieczne są natychmiastowe działania poprzedzone ogólnouczelnianą, nieskrępowaną dyskusją.

Jakie warunki powinny być spełnione, by pracownicy chcieli pracować naukowo? Jest ich wiele, poniżej wymieniam kilka:

• Trzeba mieć pomysły badawcze, ale skoro dawniej nasza aktywność była znacznie wyższa oznacza to, że albo z uczelni odeszli liderzy lub nie są oni dziś zainteresowani pozyskiwaniem grantów,
• Muszą wśród nas być młodzi, dynamiczni pracownicy, to oni tworzą siłę napędową zespołów badawczych. Ale tych jest jak na lekarstwo w naszej uczelni
• Muszą być sprzyjające warunki realizacji grantu = współpraca na linii badacz – administracja musi być łatwa
• Procedury administracyjne muszą być jak najbardziej proste
• Badacz musi mieć pewność, że jego praca i wysiłek zostaną docenione przez bezpośredniego przełożonego i pracodawcę (w wymiarze materialnym i innym)
• I na koniec warunek trudny do „policzenia”: ważna jest atmosfera w uczelni, swoboda wypowiedzi, relacje między pracownikami, w końcu jakość kontaktów na linii pracownicy- władza.

Chyba najlepiej odzwierciedla to fragment Kodeksu Dobre Praktyki w Szkołach Wyższych:

„Uczelnie należą do tych instytucji, których prestiż społeczny i efektywność pracy w znacznej mierze zależą od panującego w nich etosu. Etos ten nie sprowadza się do postulatu respektowania prawa i norm zawartych w statutach poszczególnych uczelni… spoiwem formalnych i nieformalnych zaleceń oraz zasad, regulujących kwestie o istotnym znaczeniu dla kształtowania i utrzymania etosu, są dobre obyczaje w nauce …”

Rozejrzyjmy się wokół…

Uczelnia Medyczna w Polsce	Liczba wniosków złożonych	Liczba wniosków finansowanych
Poznań	76	34
Warszawa	80	26
Łódź	84	22
Gdańsk	70	20
Lublin	38	18
Białystok	22	14
Szczecin	40	13
Wrocław	38	11
Katowice	16	3

Na prośbę jedengo z Czytelników podaję źródło informacji: www.osf.opi.org.pl

Nim poniżej podzielę się mą wiedzą (nastąpi to niebawem) dotyczącą pytania Czytelnika (do postu z 4 września) kilka ogólnych spostrzeżeń. Uważam, że z założenia nauka to sfera wolności, wolności prawie nieograniczonej. Jedyne ograniczenia dotyczą zasad etycznych. Zatem przejdźmy szybko do meritum. Nie sądzę by uczelnia miała obowiązek organizowania czegokolwiek badaczowi, to on musi wiedzieć, co chce robić, co ma badać, z kim zamierza współpracować etc. Wolność uniwersytecka, w tym także wolność naukowa może być realizowana przy minimum warunków obiektywnych. Co nie jest zakazane jest dozwolone. Co to oznacza w uczelni? Szeroko rozumiane władze uczelni mają stworzyć dobrą, sprzyjającą nauce atmosferę, uprościć wszelkie procedury dotyczące badań tak bardzo, jak to jest możliwe czyli dać badaczowi

SWOBODĘ BADAWCZĄ.

Czyli im mniej administracji, nakazu, zakazu, polecenia, zalecenia, dyrektywy, regulacji, formularzy, podpisów, podań, podpisów i pieczątek tym lepiej!

To mamy już z głowy, mamy wymarzony, przyjazny uniwersytet, kompetentną administrację, proste procedury, ale czy to są wystarczające warunki by nauka, także ta tworzona wspólnie z kolegami z innych uczelni kwitła? Nie sądzę, to my sami musimy wykazać się inicjatywą, poszukać partnerów do pracy naukowej, ustalić z nimi zasady współpracy, nauczyć się grać w zespole. Nikt tego za nas nie zrobi.

Na pewno nie będziemy myśleć o takiej działalności gdy w zasadzie każdy nasz ruch wymaga uzyskania pozwolenia, gdy jesteśmy traktowani jak pracownicy z taśmy produkcyjnej, gdy z założenia jesteśmy podejrzewani o najgorsze intencje i czyny...

PS. W moim dorobku mam prace oryginalne publikowane w czasopismach z Listy Filadelfijskiej z kolegami z uczelni medycznych z Warszawy, Wrocławia, Białegostoku, a ostatnio prowadzę duży program badawczy w grupie osób z Warszawy, Łodzi i Poznania. To badanie było prezentowane w prestiżowej sesji Hot Topics na European Calcified Tissue Symposium we Wiedniu w maju 2009r. Pewnie gdyby było realizowane w jednym ośrodku nie było by tak wysoko ocenione - to przykład, że warto pokusić się o dobrych partnerów i zrobić coś wspólnie.

Czy granty naukowe to tylko szansa na prowadzenie badań? Pytanie zdawałoby się retoryczne, ale odpowiedź na nie jest taka prosta. Oczywiście, aplikujemy o granty by uzyskać finansowanie naszych badań własnych, by dokończyć (lub rozpocząć) habilitację, a później w celu promowania prac naszych doktorantów.

Ale granty to są przecież pieniądze i warto przyjrzeć się jak są one wydatkowane.

W naszej uczelni około 30% sumy przeznacza się na tzw. koszty ogólnouczelniane. Reszta idzie na realizację samego projektu, w tym mieszczą się także wynagrodzenia dla badaczy. To jest zasadnicza różnica względem badań własnych i statutowych realizowanych ze środków własnych uczelni, które nie przewidują wypłacania honorarium dla członków zespołów badawczych. Oznacza to, że każdy grant to zysk dla uczelni i korzyść dla pracownika.

Popatrzmy na dane zamieszczone przed tygodniem; zakładając średnią wysokość grantu na 150.000 zł na konto uczelni wpływa około 50.000 zł! Inaczej mówiąc, w ostatnich dwóch latach uczelnia łódzka dzięki swym sukcesom uzyskała kwotę rzędu 5,5 miliona złotych, a my 1,5 miliona.

Suma nie do pogardzenia, a w sytuacji finansowej naszej uczelni naprawdę spora.

• A ile stracili (=nie zarobili) pracownicy naszej uczelni?


• Czy stać nas na dalsze utrzymywanie takiej sytuacji?


• Dlaczego nie piszemy projektów?


• Co trzeba uczynić by zmienić tę fatalną sytuację?

Czekam na Państwa głosy.

Wśród wielu poruszanych spraw na posiedzeniu Rady Wydziału 22 stycznia br. jedna wydaje mi się szczególnie ważna. Chodzi o aplikację pracowników uczelni o uczelniane granty na badania naukowe określane, jako badania własne i statutowe. Od Dziekana usłyszeliśmy bulwersujące informacje; otóż z zeszłego roku została nam niewykorzystana kwota 2 milionów złotych na badania naukowe! Przyczyna jest banalnie prosta: nie zgłoszono wystarczającej liczby wniosków. Trudno jest to pojąć, powszechnie bowiem wiadomo, że sumy z budżetu państwa przeznaczane na naukę są znikome i naturalna powinna być ostra rywalizacja o ograniczoną pulę pieniędzy.

Przed paru laty, za czasów gdy Rektorem mojej uczelni był prof. Tadeusz Wilczok całkowicie wstrzymano finansowanie nauki. Przez okres około 3 lat w ogóle nie można było uzyskać środków na badania naukowe z puli uczelnianej. Ta nienormalna sytuacja była powszechnie krytykowana w uczelni. Później, po objęciu stanowiska Rektora przez prof. Ewę Małecką-Tenderę sytuacja finansowania nauki ulegała stopniowej poprawie. Znów mogliśmy prowadzić badania naukowe w ramach badań własnych i statutowych.

• Co się zatem stało, że teraz zapał do prowadzenia badań tak osłabł?


• Czy już nie chcemy zajmować się nauką?


• A może osiągnęliśmy w naszej uczelni tak wysoki poziom, że nie musimy zabiegać o nowe środki?


• A może mamy dość pieniędzy z grantów ministerialnych i unijnych?

Spróbuję na te pytania odpowiedzieć.

Zacznę od dwóch ostatnich pytań: nasz ranking naukowy nie jest zbyt dobry, a grantów ministerialnych i unijnych mamy mało.

Badania naukowe prowadzą zespoły ludzkie. Na ich czele zawsze stoi lider, zwykle doktor habilitowany lub profesor. To on zwykle wytycza drogę jaką będziemy podążać, ale realizacja projektu badawczego należy do jego współpracowników. Trzeba tu „koni pociągowych”, entuzjastów, którzy nie patrząc na zegarek by śpieszyć do prywatnego gabinetu będą realizowali program krok o kroku.

Ale tych młodych ludzi w naszej uczelni już prawie nie ma.

Z mojej uczelni odeszło grono adiunktów, doświadczonych dydaktyków. Ich brak w procesie dydaktycznym widzimy w wynikach LEP-u (patrz blog z 27.10.08). Niestety, ich miejsca nie zajęli absolwenci na etatach asystenckich, a luka pokoleniowa osiągnęła katastrofalne rozmiary.

W ten sposób skutecznie zostały podkopane fundamenty dwóch podstawowych obszarów działań uczelni: dydaktyki oraz nauki.

Co decyduje o pozycji uczelni o charakterze uniwersyteckim? Dlaczego jedne szkoły wyższe plasują się w czołówce rankingów, a inne wloką się w ogonach? Trudno jest porównywać uczelnie o różnych profilach, ale jest jedna płaszczyzna wspólna.

Tym wspólnym mianownikiem jest NAUKA.

To wyniki badań naukowych stanowią bodaj najważniejszy czynnik wpływający na znaczenie uczelni. Z pewnością nauka polska nie znajduje się obecnie w czołówce światowej czy europejskiej, zatem skupmy się na porównaniach krajowych.

Dlaczego jedne uczelnie mają lepsze wyniki, a inne gorsze? Sądzę, że najważniejszym ogniwem są ludzie; to od aktywności, pasji, zdolności i konsekwencji jednostek zależy postęp na każdej płaszczyźnie. Badania naukowe zwykle prowadzą zespoły ludzi, a na ich czele są naturalni liderzy. Zatem rolę czynnika „ludzkiego” mamy ustaloną, co jeszcze ma znaczenie w pracy naukowej?

Pieniądze, środki finansowe, granty...

Nigdy, nigdzie na świecie nie jest ich dosyć, zawsze ktoś chce więcej, wszędzie ma miejsce rywalizacja o ograniczone finanse. W Polsce jedną z możliwości prowadzenia badań jest uzyskanie środków będących w dyspozycji Ministerstwa Nauki (dawniej KBN). Setki uczelni i instytutów badawczych dwa razy w roku mają możliwość zgłaszania swych projektów, toczy się gra o przyszłość naukową instytucji i poszczególnych naukowców. Jak w tej ostrej rywalizacji wypada nasza uczelnia? Czy potrafimy sprostać rosnącym wymaganiom współczesności? Czy jesteśmy innowacyjni, sprawni, pomysłowi, konsekwentni?

Na stronie internetowej Uczelni znajdujemy dane dotyczące naszych starań w tym zakresie, są tam informacje np. o liczbie składanych wniosków. Niestety, ostatnie dane pochodzą z lutego 2006.

Oznacza to, że znane są wyniki konkursu w lata 2005, a wyniki z 5 (pięciu) kolejnych konkursów nie zostały pokazane (po dwóch z 2006 i 2007 oraz jednego z 2008)

Dlaczego te dane nie są dostępne?

Nie znam odpowiedzi na te pytania.

Może ktoś z pracowników SUM ma wiedzę w tej mierze, czekam na komentarze!